Johann Wolfgang Von Goethe - Γιόχαν Βόλφγκαντ Φον Γκαίτε
Αρχάγγελος Ραφαήλ:
Η μουσική του ήλιου δένει
με άσματα από άλλες σφαίρες·
κλείνει τον κύκλο του και μένει
ηχώ από κεραυνούς μες στους αιθέρες.
Η θεά του ήλιου δυναμώνει τους αγγέλους,
μ’ όλο που εκείνοι να το νιώσουν δεν μπορούν·
χωρίς την αίσθηση αρχής και τέλους
οι κόσμοι του Κυρίου φεγγοβολούν.
Αρχάγγελος Γαβριήλ:Και γύρω από τον Ήλιο στροβιλίζει
μέσα στη λάμψη της η Γη,
πότε Παράδεισο θυμίζει
πότε νυχτιά φρικιαστική.
Αρχάγγελος Μιχαήλ:Ριπές ανέμων, φλόγινες στιβάδες
χτυπιούνται αλλόκοτα, μεθυστικά·
μα όταν, Κύριε, εσύ φανείς, άφτουν λαμπάδες,
ρέει γαλήνη, ηρεμία κι ομορφιά.
Και οι τρεις:Η θέα του ήλιου δυναμώνει τους αγγέλους,
μόλο που εκείνοι να το νιώσουν δεν μπορούν·
χωρίς την αίσθηση αρχής και τέλους
οι κόσμοι του Κυρίου φεγγοβολούν.
Μεφιστοφελής:Εφ’ όσον, Κύριε, πάλι πλησιάζεις,
για να ρωτήσεις πως πορεύονται τα πράγματα στη Γη,
ξέροντας πως με μένα διασκεδάζεις,
ήρθα κι εγώ, ακολουθώντας την πομπή.
Συμπάθα με, δεν ξέρω να μιλώ με ρητορείες·
θα λέγαν όλοι: άχρηστος πολυλογάς·
και Συ θα γέλαγες μ’ αυτές μου τις στομφώδεις φλυαρίες,
αν δεν είχες ξεμάθει να γελάς.
Για ήλιους και άστρα δεν ξέρω να μιλώ,
πως τυραννιέται ο άνθρωπος παρατηρώ.
Ο ταπεινός θεός του κόσμου, ο άνθρωπος, αχ, δε θ’ αλλάξει·
πάντα παράξενος, όπως τον είχες πρωτοφτιάξει.
Κι όμως, λίγο καλύτερα θα ζούσε, ασφαλώς,
αν δεν του είχες χαρίσει αυτή τη σπίθα ουρανίου φωτός.
Την ονομάζει νου και τον ωθεί να γίνει
κτήνος χειρότερο απ’ όλα τ’ άλλα κτήνη.
Ο Κύριος:Έρχεσαι πάντα εδώ για να κατηγορείς.
Στη Γη δε βρίσκεις τίποτα σωστό;
Δεν έχεις τίποτ’ άλλο να μου πεις;
Μεφιστοφελής:Ω, Κύριε, όχι: όλα πηγαίνουν απ’ το κακό σ’ άλλο κακό.
Οι άνθρωπο είναι τόσο αξιοθρήνητοι, θλιμμένοι· τους πονάω·
τόσο τους κλαίω, που ούτε καν τους τυραννάω.
[...]
----------------------------------------------------
Απόσπασμα (Α! μέρος – 1. Πρόλογος στον Ουρανό) από την θεατρική παράσταση στο ΄΄Αμφι-θέατρο΄΄, του Σπύρου Α, Ευαγγελάτου, Φεβρουάριος 2000.
Μετάφραση και σκηνοθεσία: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος
Σκηνικά: Γιώργος Πάτσας
Κοστούμια: Γιάννης Μέτζικωφ
Μουσική: Κωνσταντίνος Λυγνός
Μουσική Επιμέλεια: Ιάκωβος Δρόσος
Ηθοποιοί: Γιάννης Φέρτης, Λήδα Τασοπούλου, Παναγιώτης Ζαγανιάρης, Σάννυ Χατζηαργύρη, Νήκος Γιαχαλής, κ.α.
----------------------------------------------------
Πλάϊ στις κορυφαίες δημιουργίες των αρχαίων Ελλήνων τραγικών και του Σαίξπηρ ο "Φάουστ" του Γκαίτε είναι ένα από τα ολίγιστα θεατρικά κείμενα που μπορούν, όντως, να χαρακτηρισθούν ως τραγωδία. Μια τραγωδία όμως εντελώς ιδιότυπη, χωρίς προϋγούμενο και χωρίς – επιτυχές – επόμενό της.
Ο Φάουστ είναι ένας «κυνηγός» του απόλυτου, ζητάει την πλήρη γήινη ευτυχία και συγρόνως την ανίχνευση των αχανών οριζόντων του απείρου, την αναμέτρηση με το Άγνωστο, την ταύτιση με την Υπέρτατη Δύναμη. Σοφός ο ίδιος τινάζει από πάνω του τήν συμβατική σοφία για να δωθεί στη διερεύνηση των εσχατιών της σημασίας του κόσμου, σ’ ένα πεδίο όπου η συμβατική γνώση είναι άχρηστη.
Η τραγωδία του Φάουστ είναι αδιανόητη χωρίς την παρουσία του Μεφιστοφελή. Ο Μεφιστοφελής είναι ένας συναρπαστικός δαίμονας και «δαίμων» με οριοθετημένες, όμως, δυνάμεις. Άρα μπορεί να υπάρξει μεταξύ τους αναμέτρηση και «στοίχημα». Το στοίχημα τους είναι το συγκλονιστικότερο στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος: ο Μεφιστοφελής θα υπηρετεί τον Φάουστ στην επίγεια ζωή· εάν όμως ο Φάουστ ομολογήσει πως έζησε έστω και μία στιγμή, απόλυτης ευτυχίας, έχασε· αυτός θα είναι πια υπηρέτης του Μεφιστοφελή στον «άλλο» Κόσμο.
[…]
Ο Κύριος δεν είναι ο Θεός της Βίβλου, αλλά μια Θεότητα της γκαιτικής διανόησης, αλλά τόσο εκτιναγμένα πέρα από τη Βίβλο, ώστε να μπορεί ο Κύριος εδώ να αστειολογεί με έναν άφυλο άγγελο που εξέπεσε σε δαίμονα: τον Μεφιστοφελή. Το άλλοτε εκλεπτυσμένο και άλλοτε πρόστυχο χιούμορ του Μεφιστοφελή δεσπόζει σ’ όλο το έργο.
[…]
Ο Φάουστ γίνεται νέος όχι για να ερωτευθεί (μα κι ένας γέρος μπορεί να αισθανθεί τον έρωτα), αλλά για να έχει όλες τις δυνάμεις του, ώστε να αναμετρηθεί με τους πειρασμούς που θα του εξαπολύσει ο Μεφιστοφελής. Ο Μεφιστοφελής, το δαιμονικό στοιχείο της ζωής, που «σπρώχνει» τον άνθρωπο στο να ενεργήσει, είναι το πνεύμα που «όλο θέλει να κάνει το κακό – και τελικά πάντοτε κάνει το καλό». Όσοι από εμάς – άσχετα απ’ το αν νιώθουν νέοι ακόμη στη ψυχή – έχουν περάσει τα πενήντα, μπορούν φανταστούν την εφιαλτική αίσθηση: γίνεσαι κατά τριάντα χρόνια νεότερος κατά το σώμα, διατηρώντας όμως την εμπειρία των τριάντα παραπάνω χρόνων στο μυαλό. Εφιάλτης!
Αυτήν την τερατώδη σύλληψη ο Γκαίτε πέτυχε να τη μεταμορφώσει σε Ποίηση.
[…]
Απόσπασμα του προλόγου,
από τον Σπύρο Α. Ευαγγελάτο,
στο θεατρικό εγχειρίδιο της παράστασης.
